ابوالقاسم قُشیرى در كتاب خود از بعضى نقل مى كند (فضّه كنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) در بیابانى از كاروان حج، عقب افتاد و تنها در بیابان سرگردان شد) شخصى (بنام عبداللَّه مبارك) كه از كاروان عقب مانده بود مى گوید: بانوئى را در بیابان، تنها دیدم، (سوار بر شتر بودم و نزد او رفتم و هر چه از او پرسیدم، با آیه ى قرآن به من جواب داد، به این ترتیب:).
به او گفتم: تو كیستى؟
زن: وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ: «و بگو سلام بر شما، امّا خواهند دانست» (زخرف- 89).
عبداللَّه: بر او سلام كردم و گفتم: تو در اینجا چه مى كنى؟
زن: وَ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَمالَهُ مِنْ مُضِلٍ: «هر كس را خدا هدایت كند هیچ گمراه كننده اى نخواهد داشت» (زمر- 37) فهمیدم كه راه را گم كرده است.
عبداللَّه- آیا از جن هستى یا از انس.
زن: یا بَنى آدَمَ حُذُوا زینَتَكُمْ: «اى فرزندان آدم، زینت خود را بردارید» (اعراف- 31) فهمیدم كه از انس است.
عبداللَّه- از كجا مى آیى؟
زن: یُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعیدٍ: «آنها از مكان دور، صدا زده مى شوند» (فصّلت- 44)- فهمیدم كه از راه دور مى آید.
عبداللَّه- كجا مى روى؟
زن: وَلِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ: «خداوند بر مردم مستطیع، حجّ كعبه را واجب كرده است» (آل عمران- 97)- (فهمیدم كه عازم مكّه است)
عبداللَّه- چه وقت از كاروان جدا شدى؟
زن: وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ فِى سِتَّةِ اَیّامٍ: «ما آسمان ها و زمین و آنچه را در میان آنهاست، در شش روز آفریدیم» (ق- 38)- فهمیدم شش روز است از كاروان جدا شده است.
عبداللَّه- آیا به غذا میل دارى؟
زن: وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یأْكُلُونَ الطَّعامَ: «ما آنها را پیكرهائى كه غذا نخوردند قرار ندادیم» (انبیاء- 8) فهمیدم كه به غذا میل دارد.
این زن، مادر ما «فضّه» است كه كنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود، كه بیست سال است به غیر از قرآن، سخنى نگفته است!!
عبداللَّه- شتاب كن و تند تند بیا.
زن: لا یُكَلِفُ اللَّهُ نَفْساً اِلّا وُسْعَها: «خداوند هیچكس را جز به اندازه ى توانائیش تكلیف نمى كند» (بقره- 286)- فهمیدم كه خسته شده و قدرت راهروى ندارد.
عبداللَّه- بر شتر در ردیف من سوار شو.
زن: لَوْ كانَ فِیهما آلِهَةٌ اِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا: «اگر در زمین و آسمان خدایانى جز خداى یكتا باشد، بهم مى خورند» (انبیاء- 22)- فهمیدم كه از سوار شدن به پشت سر من، حیا مى كند.
عبداللَّه- پیاده شدم و او را تنها سوار بر شتر كردم، وقتى سوار بر شتر شد گفت: سُبْحانَ الَّذى سَخَّرَ لَنا هذا: «پاك و منزّه است خدائى كه این را مسخر ما ساخت» (زخرف- 13). و قتى كه با كاروان رسیدیم، به او گفتم: آیا از بستگان تو كسى در میان كاروان هست؟
زن: یا داوُدُ اِنّا جَعَلْناكَ خَلِیفَةً فِى الْاَرْضِ: «اى داود ما تو را نماینده ى خود در زمین قرار دادیم» (ص- 26). و َ ما مُحَمَّدٌ اِلّا رَسُولٌ: «و نیست محمّد، جز رسول». (آل عمران- 144).
یا یَحْیى خُذِاْ الكِتّابَ بِقُوَّةٍ: «اى یحیى، كتاب را با قوّت بگیر» (مریم- 12).
یا موسى اِنّى اَنَا اللَّهَ: «اى موسى، منم خداوند» (قصص- 30) دریافتم كه افرادى بنامهاى داود، محمّد، یحیى و موسى، داخل كاروان هستند و با او خویشاوندى دارند، آنها را با نام صدا زدم، ناگهان چهار نفر جوان به سوى آن زن آمدند، به او گفتم: این افراد با تو چه نسبتى دارند؟
زن: اَلْمالُ وَ الْبَنُونُ زِینَةُ الْحیاةِ الدُّنْیا: «و فرزندان زینت حیات دنیا هستند» (كهف- 46)- فهمیدم كه آنها فرزندان او هستند. و قتى كه آنها نزد زن آمدند، زن گفت:
یا اَبَتِ اسْتَأجِرْهُ اِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأجَرْتَ الْقَوِىُّ الْاَمینُ: «پدرم، او را استخدام كن، چرا كه بهترین كسى را كه استخدام مى توانى كنى، آن كس است كه نیرومند و امین است» (قصص- 26)- فهمیدم كه به آنها مى گوید مزدى به من بدهند، آنها مقدارى پول به من پاداش دادند.
زن گفت: وَاللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ: «خداوند آن پاداش را براى هر كس بخواهد، چند برابر مى كند» (بقره- 261)- فهمیدم به آنها مى گوید: زیادتر بدهید، آنها بر پاداش من افزودند، از آنان پرسیدم: این زن كیست؟
گفتند: «این زن، مادر ما «فضّه» است كه كنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود، كه بیست سال است به غیر از قرآن، سخنى نگفته است!!». [فضّه اهل نَوْبه بود، بعدها به خانه ى على (علیه السلام) راه یافت و كنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) شد و در محضر او پرورش یافت و به مقامات عالى رسید، و جزء خاندان فاطمه (سلام الله علیها) مشمول نزول آیه 7 تا 9 سوره ى انسان گردید، مروحو علامه ى اصفهانى (كچانى) در یكى از اشعار خود در مدح حضرت زهرا (سلام الله علیها) مى گوید:
مفتقرا متاب روى از در او به هیچ سوى زانكه مس وجود را، فضّه ى او طلا كند
منبع:رنج ها و فریادهاى فاطمه (سلام الله علیها)، (ترجمه بیت الأحزان)
خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمى (ره)، مترجم: محمد محمدی اشتهاردى
صلی الله علیک یا ابا الحسن یا علی بن موسی الرضا و رحمه الله و برکاته